AKMED - Centrum Konsultacyjne w Warszawie

AA
Anonimowi Alkoholicy

ABAZJA
spotykana w nerwicach (zwłaszcza w histerii) niemożność chodzenia, która nie jest spowodowana uszkodzeniem mięśni lub nerwów.

ABSTYNENCJA
łac. abstinentia = wstrzemięźliwość, powściągliwość; powstrzymywanie się od czegoś, dobrowolne wyrzeczenie się np. alkoholu, tytoniu itd.; do najczęściej spotykanych motywów abstynencji należą: stan zdrowia (w tym również ciąża i okres karmienia a także uzależnienia od alkoholu) charakter wykonywanej pracy (np. kierowcy pojazdów mechanicznych, operatorzy maszyn itp.), przyjęcie określonych norm czy zasad (np. motywacja religijna bądź przynależność do organizacji, w których obowiązuje abstynencja), motywacja związana z dbałością o interes narodowy (np. ruch abstynencki w Polsce w XIX w.), sytuacja ekonomiczna itd.

ABSTYNENCYJNE OBJAWY
objawy odstawienia - bardzo przykre dolegliwości fizyczne i psychiczne, które pojawiają się u osób uzależnionych po odstawieniu (po upływie ok. 6-48 godzin) bądź obniżeniu dawki substancji psychoaktywnej (np. alkoholu, narkotyków, niektórych leków). Patrz także - alkoholowy zespół abstynencyjny. Objawy zespołów abstynencyjnych po odstawieniu innych niż alkohol substancji psychoaktywnych przedstawia poniższa tabela:

SUBSTANCJA	OBJAWY ZESPOŁU ABSTYNENCYJNEGO
opiaty (opium, morfina, heroina)	rozszerzone źrenice "gęsia skórka" łzawienie wysięk z nosa ziewanie, kichanie nudności, wymioty silny "głód" narkotyku
barbiturany	niepokój, lęk drżenie mięśniowe nudności jadłowstręt napady drgawkowe nadwrażliwość na bodźce zmysłowe zaburzenia świadomości
benzodwuazepiny	niepokój, lęk nudności, wymioty drżenie mięśniowe napady drgawkowe nadwrażliwość na bodźce zmysłowe
amfetamina/ kokaina	lęk uczucie zmęczenia, apatii depresja z niepokojem i myślami "S" nadmierna senność
kanabinole przetwory konopi indyjskich (haszysz, marihuana)	drażliwość lęk spadek łaknienia zaburzenia snu brak objawów fizycznych

ABSTYNENT
człowiek wstrzemięźliwy, powstrzymujący się od czegoś; najczęściej określenie to używane jest w stosunku do osób powstrzymujących się od picia alkoholu;

ABSTYNENTA KLUBY
stowarzyszenia grupujące osoby, które udzielają sobie wzajemnie pomocy w utrzymywaniu abstynencji oraz propagują ideę trzeźwego życia; działalność klubów finansowana jest głównie przez państwo, wiele spośród nich posiada swój statut i władze, członkami są najczęściej alkoholicy oraz członkowie ich rodzin; kluby abstynenta nazywane są czasami błędnie klubami AA i mylone ze Wspólnotą Anonimowych Alkoholików. Zasadnicza różnica polega na tym, że kluby mają strukturę organizacyjną (regulaminy, zarząd itp.), różnią się między sobą formami działalności, korzystają z różnorodnych form pomocy finansowej, a ich członkami mogą być osoby nieuzależnione, natomiast Anonimowi Alkoholicy nie są formalną organizacją, zdrowieją w oparciu o jeden program (Program Dwunastu Kroków), utrzymują się wyłącznie z własnych składek a uczestnikami Wspólnoty są wyłącznie alkoholicy.

ABULIA
brak woli, niezdolność do podejmowania decyzji i ukierunkowanych działań.

ADOLESCENCJA
okres młodzieńczy między 12 a 18 (20) rokiem życia.

AFAZJA
zaburzenie mowy powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (chory nie może mówić lub nie rozumie co się do niego mówi).

AFEKT
całość nastrojów i wzruszeń, wszelkie rodzaje i odcienie pragnień, przyjemności i bólu sterujące łącznie nastrojem i uczuciami; pojedyncze uczucie o znacznym nasileniu, silna reakcja emocjonalna, silne wzruszenie (wzburzenie); nagłe wyzwolenie emocji połączone często z osłabieniem krytycyzmu.

AFONIA
niemożność wydobycia głosu; objaw spotykany niekiedy w przebiegu nerwicy.

AGNOZJA
niemożność rozpoznania przedmiotów codziennego użytku mimo, że nie nastąpiło uszkodzenie narządów zmysłowych; spotykamy agnozje: wzrokową, słuchową i dotykową; chorzy nie zdają sobie sprawy ze swojego stanu.

AGRAFIA
utrata zdolności pisania (patrz też dysgrafia).

AGRAWACJA
wyolbrzymianie, przejaskrawianie istniejących objawów chorobowych, które wiąże się na ogół z dążeniem do uzyskania jakichś korzyści (np. prawnych, emocjonalnych).

AGRESJA
działania fizyczne lub słowne, których celem jest wyrządzenie komuś krzywdy; autoagresja - agresja skierowana przeciwko sobie.

AIDS
ang. Acquired Immune Deficiency Syndrome - zespół nabytego upośledzenia odporności, wywołany przez wirus HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus) atakujący naturalny system obronny organizmu (głównie białe ciałka krwi). Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z krwią, spermą lub wydzieliną pochwową osoby będącej nosicielem wirusa. Wirusy wnikają do komórek układu odpornościowego rozmnażają się w nich i niszczą je. Prowadzi to do dramatycznego w skutkach osłabienia odporności organizmu. Organizm staje się bezbronny wobec niegroźnych zakażeń, a człowiek pozbawiony odporności może umrzeć z powodu błahej choroby.
Około 70% wykrytych w Polsce nosicieli wirusa HIV to narkomani przyjmujący środki dożylnie. Większość nosicieli wirusa ma szansę czuć się dobrze przez 4-5 lat, po 10 latach od chwili infekcji u ponad połowy nosicieli rozwija się poważna choroba. Nie stwierdzono zakażeń poprzez kontakt ze śliną, łzami, poprzez zwyczajowy pocałunek, podanie ręki, używanie wspólnych naczyń itp. Pierwsze zachorowanie na AIDS wykryto w USA w 1981 roku a w Polsce pod koniec 1986 roku. Do końca 1999 roku zmarło w Polsce na AIDS 481 osób.
Z raportu Światowej Organizacji Zdrowia i agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych - UNAIDS na temat epidemii AIDS wynika, że od początku epidemii AIDS wirusem HIV zaraziło się 50 mln. osób, z czego, dokońca 1999 roku - 16,3 mln. zmarło. W 1999 roku na AIDS zmarła rekordowa liczba 2,6 mln. osób, a liczba zarażonych HIV wzrosła o 5,6 mln.

AKUPUNKTURA
metoda leczenia polegająca na nakłuwaniu ściśle określonych punktów ciała (miejsc zakończeń nerwowych) specjalnymi igłami; stosowana najczęściej w nerwobólach, gośćcu, zapaleniach oraz jako metoda znieczulania; podejmowane są próby stosowania akupunktury (auriukulopunktury) w łagodzeniu objawów zespołu abstynencyjnego.

AKWAWITA
okowita; łac. aqua - woda, vita - życie; - używana czasami nazwa napojów alkoholowych (wódki, bimbru).

AL-ANON (Grupy Rodzinne Al-Anon)
samopomocowe Grupy Rodzinne Al-Anon przeznaczone są dla tych wszystkich, którzy czują emocjonalny związek z osobami uzależnionymi od alkoholu (żony, mężowie, rodzice, konkubiny, przyjaciele itp.) oraz cierpią w związku z ich piciem.
W połowie lat 40, za przykładem dynamicznie rozwijającej się Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, powstały w Stanach Zjednoczonych Kluby Rodzinne (Family Clubs) dla osób, które miały w rodzinie kogoś z problemem alkoholowym. W końcu lat 40 pojawiły się grupy Żon Niealkoholiczek (Non - Alcoholc Wives), Anonimowych Niealkoholików (Non-Alcoholics Anonymous), żon Anonimowych Alkoholików (AA Wives) oraz "Oddziały Posiłkowe" AA (AA Auxiliariesz). W 1951 roku 87 rodzin zgłosiło się do Zarządu Anonimowych Alkoholików z prośbą o przyjęcie ich do swego grona. Ponieważ Zarząd nie wyraził na to zgody, powołano Komitet Informacji Domowej (Clearing House Committee) z siedzibą w Nowym Jorku, który wkrótce przyjął nazwę Rodzinne Grupy Al-Anon. W 1954 roku zarejestrowano Zarząd Główny, a w 1955 r. opublikowana została książka "Rodzinne Grupy Al-Anon. Poradnik dla rodzin dotkniętych alkoholizmem". Istotną rolę w utworzeniu Al-Anon odegrała m.in. Lois W. - żona współzałożyciela Wspólnoty AA, Billa W. W 1961 roku odbył się pierwszy światowy Zjazd Al-Anon.
Program Al-Anon jest adaptacją programu Anonimowych Alkoholików i wykorzystuje również Dwanascie Kroków i Dwanaście Tradycji. Ta forma samopomocy istnieje w Polsce od 1980 r., kiedy to w Poznaniu powstała grupa "Ariadna". Na początku 2002 roku liczba grup Al-Anon w Polsce wynosiła ok. 430. Stroną organizacyjną Wspólnoty zajmuje się Stowarzyszenie Grup Rodzinnych Al-Anon (61-670 Poznań 55, skr. poczt. 14, os. Wichrowe Wzgórze 32 c. tel/fax +(61) 828-93-07; tel. kontaktowy w Warszawie: 0-606-919-215).

ALASZ
słodka wódka kminkowa o zawartości alkoholu 40%.

ALATEEN
samopomocowe grupy Alateen przeznaczone są dla "nastolatków", czyli dla dzieci i młodzieży do lat 18, "na których życie wpłynął alkoholizm któregoś z rodziców lub innej, bliskiej osoby". Wspólnota powstała w USA w 1957 r. Założycielem jej był, mieszkający w Pasadenie (California), chłopiec imieniem Bob, którego ojciec był uczestnikiem Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, a matka uczestniczką Al-Anon. W 1971 r. Wspólnota Alateen liczyła 800 grup. W 1973 r. opublikowana została jej pierwsza pozycja książkowa pt. "Alateen - nadzieja dla dzieci alkoholików". Na świecie spotyka się obecnie ponad 3 tys. grup Alateen, natomiast w Polsce, na początku 2002 roku było ich prawie 60. Program Alateen jest adaptacją programu Anonimowych Alkoholików i wykorzystuje również Dwanascie Kroków i Dwanaście Tradycji. Dzieci alkoholików w wieku 7-8 do 12 lat mogą spotykają się w opartych również na Programie Dwunastu Kroków AA, grupach o nazwach Alatot, Alakid i Preteen Alateen.
W 2002 roku przy Stowarzyszeniu Grup Rodzinnych Al-Anon powołany został Komitet ds. Alateen (71-756 Szczecin, ul. Tarczowa 1/15, tel. + (91) 450-10-30 lub 0-606-408-848).

ALATOT
powiązane z Alateen i działające w oparciu o program Dwunastu Kroków grupy przeznaczone dla małych dzieci alkoholików; "przedszkole" Alateen; inne nazwy Alakid, Preteen-alateen.

ALDEHYD OCTOWY
związek chemiczny powstały w wyniku utlenienia alkoholu etylowego (w procesie tym bierze udział m.in. dehydrogenaza alkoholowa).

ALERGIA
uczulenie

ALKALOIDY
substancje biologicznie czynne, które występują w niektórych gatunkach roślin i działają na układ nerwowy (np. alkaloidy opium, sporyszu, wilczej jagody); mogą powodować uzależnienie.

ALKOHOL ETYLOWY
etanol, ciecz lżejsza od wody i przezroczysta o charakterystycznej woni i piekącym smaku, w organizmie człowieka występuje jakoalkohol fizjologiczny w stężeniu nie przekraczającym 0,15 promila; pod postacią napojów alkoholowych używany jest do celów spożywczych.

ALKOHOL METYLOWY
metanol, ciecz o smaku i wyglądzie zbliżonym do alkoholu etylowego i często z nim mylony, używany głównie jako rozpuszczalnik przemysłowy; efektem zatrucia metanolem bywa na ogół trwałe upośledzenie a nawet utrata wzroku.

ALKOHOLE
związki organiczne, pochodne węglowodorów (alkohol metylowy, etylowy, propylowy, butylowy itd.); do celów spożywczych wykorzystywany jest wyłącznie alkohol etylowy (etanol), pozostałe stosowane są do celów technicznych, najczęściej jako rozpuszczalniki.

ALKOHOLIK
osoba chora na alkoholizm, uzależniona od alkoholu.

ALKOHOLIZM
termin wprowadzony w 1849 r. przez Magnusa Hussa dla nazwania zmian zdrowotnych (fizycznych i psychicznych) powstałych u osób przewlekle i intensywnie pijących alkohol; zamiennie używano takich określeń jak choroba alkoholowa, nałóg alkoholowy, etylizm; obecnie, zgodnie z sugestiami Światowej Organizacji Zdrowia, stosowane jest określenie - zespół uzależnienia od alkoholu.

ALKOHOLOMANIA
dawna nazwa alkoholizmu (uzależnienia od alkoholu).

ALKOHOLOWA PADACZKA
występowanie, obok innych objawów abstynencyjnych, napadów drgawkowych u niektórych alkoholików wkrótce po odstawieniu alkoholu; napady te nie występują u osób utrzymujących dłuższą abstynencję. Bardziej prawidłowa nazwa - drgawkowe napady abstynencyjne.

ALKOHOLOWY ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY
objawy alkoholowergo zespołu abstynencyjnego (zespołu odstawienia) pojawiają sie w okresie pierwszych 24-36 godzin po zaprzestaniu picia, a więc wówczas, kiedy w trakcie "ciągu" picia lub podczas próby jego przerwania, dojdzie do obniżenia poziomu alkoholu we krwi. Wygląda to tak, jakby poprzez wytwarzanie objawów abstynencyjnych, organizm osoby uzależnionej domagał się dostarczania kolejnych porcji alkoholu. Na spadek poziomu alkoholu we krwi organizm reaguje najczęściej objawami ze strony:

układu pokarmowego (brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunki),
układu krążenia (przyspieszenia akcji serca, zaburzenia rytmu, podwyższone ciśnienie krwi),
układu wegetatywnego (wzmożona potliwość, rozszerzone źrenice, suchość śluzówek jamy ustnej).

Ponadto organizm reaguje objawami "grypowymi" i przypominającymi przeziębienie (ogólnie złe samopoczucie, osłabienie, podwyższona ciepłota ciała, bóle mięśniowe i bóle głowy), silnym drżeniem (tremor) rąk, a niejednokrotnie całego ciała oraz obecnością tzw. głodu alkoholowego.
Charakterystyczne są również skargi na nadpobudliwość, niepokój, lęk oraz obniżenie nastroju czy zaburzenia snu (bezsenność, koszmarne sny), które mogą nasuwać podejrzenie nerwicy.
Należy więc mieć świadomość, że objawy zespołu abstynencyjnego nie są charakterystyczne wyłącznie dla niego samego, mogą natomiast imitować wiele różnych schorzeń. W niewielkim procencie przypadków (mniej niż 5% hospitalizowanych pacjentów) pojawiają się powikłania w postaci ostrych psychoz alkoholowych, takich jak majaczenie alkoholowe (delirium tremens) czy ostra halucynoza alkoholowa. U 5 do 15% alkoholików, w okresie pomiędzy 6 a 48 godzinami od odstawienia alkoholu mogą wystąpić drgawki typu grand mal (drgawkowe napady abstynencyjne, tzw. "padaczka alkoholowa")

ALKOMAT
przyrząd służący do określenia stężenia alkoholu we krwi na podstawie jego zawartości w wydychanym powietrzu; inne nazwy podobnie działających przyrządów - alkotest, alkometr.

ALTRUIZM
zdolność poświęcania się dla innych, bezinteresowna troska o bliźniego (przeciwieństwo egoizmu).

ALZHEIMERA CHOROBA
postępujące zwyrodnienie kory mózgowej, którego skutkiem są głębokie zmiany otępienne i zniedołężnienie; występuje na ogół między 50 a 60 r.ż. i kończy się zgonem po upływie ok. 4 - 5 lat.

AMBIWALENCJA
objaw zaburzeń psychicznych polegający na występowaniu sprzecznych ze sobą przeżyć, bez dostrzegania tej sprzeczności.

AMFETAMINA
substancja uzależniająca (psychoaktywna), która została zsyntetyzowana z kwasu fenylometyloartylowego w 1897 roku w USA. Przyjmowana jest doustnie, do nosa, dożylnie lub jest palona.

AMINOKWASY
związki organiczne wchodzące w skład wszystkich rodzajów białek, część z nich jest wytwarzana przez organizm człowieka, pozostałe muszą być dostarczane z pokarmem.

AMINY BIOGENNE
organiczne pochodne amoniaku powstające w organizmie z aminokwasów (dopamina, adrenalina, histamina itd.); patrz też neuroprzekaźniki.

AMNEZJA
niepamięć, brak wspomnień dotyczących jakiegoś okresu czasu, spowodowany zaburzeniem procesów zapamiętywania, przechowywania lub przypominania; jej powodem mogą być stany zaburzeń świadomości, urazy, organiczne uszkodzenie mózgu, zatrucia (m.in. alkoholem) itp.

AMOK
popularna nazwa stanu bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego, w czasie którego człowiek, może dopuszczać się niekontrolowanych zachowań agresywnych.

ANDROGENY
męskie hormony płciowe.

ANDROPAUZA
męskie przekwitanie.

ANONIMOWI ALKOHOLICY (AA)
samopomocowa wspólnota osób uzależnionych od alkoholu (alkoholików). Początków idei samoorganizowania się alkoholików należałoby doszukiwać się w połowie wieku XIX, kiedy to w Stanach Zjednoczonych , w mieście Baltimore powstało Stowarzyszenie im. Jerzego Waszyngtona (Washingtonian Society - 1840 r.). Początkowo jego członkami byli wyłącznie alkoholicy, którzy próbowali sobie wzajemnie pomagać. Z czasem Stowarzyszenie podjęło dodatkowe działania, związane ze zmianą amerykańskich obyczajów w dziedzinie picia alkoholu, a niektórzy członkowie Stowarzyszenia zaczęli zajmować się również innymi problemami społecznymi oraz polityką (m.in. zaangażowali się w walkę o zniesienie niewolnictwa). W szeregach Stowarzyszenia coraz częściej można było spotkać działaczy politycznych i społecznych, zarówno alkoholików jak i niealkoholików. Wprawdzie w pewnym okresie liczba członków przekroczyła 100.000 osób, jednak ze względu na poszerzenie zakresu zainteresowań Stowarzyszenie utraciło wkrótce zdolność pomagania alkoholikom. To doświadczenie wykorzystane zostało później przez AA podczas tworzenia Tradycji Anonimowych Alkoholików (Tradycja 6: "Grupa AA nie powinna popierać, finansować ani użyczać nazwy AA żadnym pokrewnym ośrodkom ani jakimkolwiek przedsiębiorstwom, ażeby problemy finansowe, majątkowe lub sprawy ambicjonalne nie odrywały nas od głównego celu" i Tradycja 10: "Anonimowi Alkoholicy nie zajmują stanowiska wobec problemów spoza Wspólnoty, ażeby imię AA nie zostało uwikłane w publiczne polemiki"). W ostatnich latach XIX wieku, za sprawą luterańskiego pastora z Pensylwanii - dr Franka Buchmana, powstała w Anglii "Chrześcijańska Wspólnota Pierwszych Wieków" (First Century Christian Fellowship). Z niej wyłoniła się w 1908 roku tzw. Grupa Oxfordzka, która postawiła sobie za cel odnowienie tego co, zdaniem jej członków, stanowiło podstawową istotę chrześcijaństwa z I wieku n.e. Na uwagę zasługuje fakt, że w Grupie tej obowiązywała m.in. zasada czterech absolutów tj. absolutnej uczciwości (w stosunku do siebie i innych, w słowach, czynach i myślach), absolutnej stałej gotowości do pomagania innym, absolutnej czystości (ciała, umysłu i zamierzeń) oraz absolutnej miłości (do Boga i do bliźniego, takiej jak do siebie samego). Część zasad obowiązujących w Grupach Oxfordzkich została w późniejszym czasie wykorzystana podczas tworzenia Programu Dwunastu Kroków Anonimowych Alkoholików.
W Grupie Oxfordzkiej, w miejscowości Akron (Ohio, USA) spotkało się dwóch "beznadziejnych" alkoholików - makler giełdowy Bill W. (William Griffith Wilson, 1895-1971) oraz chirurg dr Bob (Robert Halbrook Smith, 1879-1950). Bill miał za sobą wiele pobytów w zakładach odwykowych (np. w latach 1933-1934 był hospitalizowany czterokrotnie), a dr Bob nie był już w stanie operować. Ich spotkanie dało początek Wspólnocie AA.

Za datę powstania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików (AA) uznany został dzień 10 czerwca 1935 r. W lutym 1940 r. otwarte zostało w Nowym Jorku pierwsze biuro Światowej Służby AA, w którym na koniec 1941 roku zarejestrowanych już było 8 tysięcy członków . W 1953 r. Wspólnota AA liczyła ok. 5 tys. grup i ok. 111 tys. uczestników, a w 1988 r. prawie 1,7 miliona uczestników w ponad 83 tysiącach grup. W połowie lat 90 Wspólnota AA liczyła już ponad 2 mln. uczestników, w ponad 96 000 grup w 141 krajach.

Pewien obraz Wspólnoty dają przeprowadzone w 1998 roku randomizowane (oparte na losowym doborze) badania, w których wzięło udział 6800 uczestników Wspólnoty AA z 639 grup AA. Badania te wykazały, że średni okres abstynencji ("trzeźwości") badanych wynosił 7 lat. 47 % uczestników badań nie piło dłużej jak 5 lat, 26 % - od jednego roku do 5 lat i 27 % nie piło mkrócej jak jeden rok. U 34 % badanych kontakt z AA nawiązany został po podjęciu leczenia w ośrodku, 17 % dowiedziało się o AA w agencjach konsultacyjnych lub w placówkach ochrony zdrowia, a 11 % skierowanych zostało do AA przez sąd.

W 1955 r. zatwierdzono godło AA, którym jest koło z wpisanym weń trójkątem. Koło oznacza ogólnoświatową Wspólnotę AA a poszczególne boki trójkąta symbolizują wyzdrowienie, jedność i służbę.

Podstawowe pozycje literatury AA to tzw. Wielka Księga ("Anonimowi Alkoholicy"), która doczekała się przekładu na 32 języki (dostępna jest także w alfabecie Braille'a), "Dwanaście Kroków i Dwanaście Tradycji" oraz "Życie w trzeźwości". Od 1944 roku wydawane jest w Stanach Zjednoczonych pismo Grapevine, które od 1986 roku jest międzynarodowym miesięcznikiem Anonimowych Alkoholików. Jednym z pierwszych autorów pisujących do Grapevine był Bill W., który opublikował w nim ponad 150 artykułów. Od 1995 roku Grapevine wychodzi również w języku hiszpańskim i nosi tytuł La Vina. Polskim odpowiednikiem Grapevine jest "Zdrój" (w 1985 roku ukazał się pierwszy numer pisma "Ruch Animowych Alkoholików", które połączyło się z powstałym rok później biuletynem AA "Zdrój").

Warto też wiedzieć, że od 1997 roku dostępna jest w internecie, trzech wersjach językowych (angielskiej, hiszpańskiej i francuskiej), oficjalna strona AA autoryzowana przez Biuro Usług Ogólnych AA w Nowym Jorku (www.alcoholics-anonymous.org). W styczniu 2000 roku uruchomiono, autoryzowaną przez Biuro Usług Ogólnych AA, stronę internetowa polskiej Wspólnoty AA (www.anonimowi-alkoholicy.org.pl).

Dwie, pierwsze w Polsce, grupy AA powstały w Poznaniu w połowie lat 70, trzecia w Będzinie, a czwarta w Warszawie w 1980 roku. W 2002 roku spotykało się na terenie całego niemal kraju około 1700 grup Anonimowych Alkoholików. Od 1995 roku obsługą Wspólnoty AA zajmuje się Fundacja Biura Służby Krajowej AA w Polsce, z siedzibą w Warszawie (ul. Chmielna 20, 00-020 Warszawa, tel./fax +(22) 828-04-94). Fundatorami, na prośbę Służby Krajowej AA, zostali: psycholog - mgr Maria Matuszewska z Poznania oraz lekarz - dr n. med. Bohdan T. Woronowicz z Warszawy.

ANOREKSJA
jadłowstręt psychiczny - celowa utrata wagi ciała wywołana i podtrzymywana przez osobę chorą wynikająca często z lęku przed otyłością i zniekształceniem sylwetki ciała; silny brak łaknienia połączony ze znacznym wychudzeniem, spotykany najczęściej u kobiet w wieku 15 - 20 lat.

Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD - 10) anoreksję można rozpoznać wówczas, kiedy występują cztery niżej wymienione objawy (u dzieci - pięć objawów):

spadek wagi (lub, u dzieci, brak przybytku wagi) prowadzący do masy ciała o co najmniej 15 % poniżej prawidłowej lub oczekiwanej w stosunku do wieku i wzrostu (indeks wagi ciała wynosi poniżej 17,5 kg/m²);
spadek wagi jest narzucony samej sobie poprzez unikanie "tuczącego" pożywienia; a ponadto za pomocą jednej z następujących czynności: prowokowanie wymiotów, przeczyszczanie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków tłumiących łaknienie lub środków moczopędnych;
samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem, co prowadzi do narzucania samej sobie niskiego progu wagi ciała; obawa przed otyłością występuje w formie natrętnej myśli nadwartościowej;
zaburzenia hormonalne przejawiające się u kobiet zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji (wyjątkiem jest krwawienie z dróg rodnych u kobiet stosujących substytucyjne leczenie hormonalne, najczęściej w postaci przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych); stwierdza się również wzrost poziomu hormonu wzrostu i kortyzolu oraz zmiany metabolizmu hormonu tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny;
u dzieci występuje ponadto opóźnienie albo zahamowanie licznych zjawisk związanych z okresem pokwitania (wzrost ulega zatrzymaniu, u dziewcząt nie rozwijają się piersi i występuje pierwotny brak miesiączek, u chłopców narządy płciowe pozostają w stanie dziecięcym); objaw ten można zaobserwować, jeśli początek choroby miał miejsce przed okresem pokwitania; po powrocie do zdrowia pokwitanie często przebiega normalnie.

Zobacz też bulimia.

ANTICOL
disulfiram

ANTYBIOGRAM
opis wrażliwości określonego gatunku drobnoustroju na działanie antybiotyków bądź innych chemioterapeutyków.

ANTYSEPTYKA
niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych i w zakażonych ranach za pomocą środków chemicznych

APATIA
stan zobojętnienia, w którym reakcje uczuciowe są płytkie, mało spontaniczne, bezbarwne; wybitne ograniczenie i niezróżnicowanie reakcji emocjocjonalnej.

APOPLEKSJA
udar mózgowy

ARTERIA
tętnica, naczynie prowadzące krew od serca do tkanek i narządów organizmu.

ARYTMIA
gr. arrhythmia - brak rytmu; niemiarowość - każda zmiana fizjologicznego rytmu pobudzeń serca, każdy rytm serca inny niż prawidłowy rytm zatokowy. Rozróżniamy:

zaburzenia tworzenia impulsów w sercu,
zaburzenia przewodzenia impulsów (bloki),
zaburzenia rytmu i przewodzenia.

ASEPTYKA
postępowanie, którego celem jest niedopuszczenie do zanieczyszczenia lub zakażenia drobnoustrojami jałowych miejsc lub przedmiotów np.: ran, narzędzi chirurgicznych.

ASERTYWNOŚĆ
wyrażanie uczuć, poglądów, opinii itp. w sposób zdecydowany i stanowczy ale jednocześnie respektujący uczucia, poglądy czy opinie innych osób.

ASTENIA
stan zmęczenia fizycznego i intelektualnego, który nie mija mimo wypoczynku; osłabienie albo brak siły.

ATAWIZM
występowanie odziedziczonych po odległych przodkach cech w budowie cielesnej lub/i w psychice.

AUDIT
Pod koniec lat 80 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaproponowała stosowanie przesiewowego testu AUDIT (The Alcohol Use Disorders Identification Test), który:

umożliwia wychwycenie populacji osób pijących w sposób ryzykowny i szkodliwy dla zdrowia,
dotyczy aktualnego poziomu i stylu picia,
koresponduje z sugerowanymi przez tę organizację kryteriami diagnostycznymi, zawartymi w X wersji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10),
jest wystandaryzowany w sześciu krajach,
oprócz wywiadu uwzględnia dane z badania fizykalnego oraz poziom gamma-glutamylo-transferazy (GGT).

Test składa się z dwóch części, tj. z wywiadu alkoholowego i badania klinicznego.

Część A : wywiad alkoholowy

Jak często pije Pan/i napoje zawierające alkohol?

nigdy
raz w miesiącu lub rzadziej
dwa - cztery razy w miesiącu
dwa - trzy razy w tygodniu
cztery lub więcej razy w tygodniu

Ile porcji alkoholu wypija Pan/i na przestrzeni całego dnia, w którym Pan/i pije (1 standardowa porcja zawiera ok. 10-12 g czystego alkoholu, tj. jest mniej więcej 25 ml. wódki, 100 ml. wina bądź 200-250 ml. piwa)?

jedną - dwie
trzy - cztery
pięć - sześć
siedem - dziewięć
dziesięć lub więcej

Jak często zdarza się Pani/Panu wypić w ciągu jednego dnia sześć lub więcej porcji?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Jak często, na przestrzeni ostatniego roku, miał/a Pan/i trudności w przerwaniu rozpoczętego picia?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Jak często, na przestrzeni ostatniego roku, zdarzało się Pani w związku z piciem alkoholu zrobić coś niewłaściwego, co naruszyło przyjęte w Pani/Pana środowisku normy postępowania?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Jak często, na przestrzeni ostatniego roku, zdarzyło się Pani/Panu wypić rano alkohol dla "odzyskania formy" po wczorajszym piciu?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Jak często, na przestrzeni ostatniego roku, miał/a Pan/i wyrzuty sumienia lub poczucie winy w związku z piciem alkoholu?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Jak często, na przestrzeni ostatniego roku, miał/a Pan/i trudności z odtworzeniem wydarzeń, jakie miały miejsce podczas picia?

nigdy
rzadziej niż raz w miesiącu
mniej więcej raz w miesiącu
mniej więcej raz w tygodniu
codziennie lub prawie codziennie

Czy kiedykolwiek doznał/a Pan/i urazu fizycznego lub spowodował/a uraz u innej osoby, a miałoto związek z piciem przez Panią/Pana alkoholu?

nie
tak, ale nie na przestrzeni ostatniego roku
tak, w ostatnim roku

Czy ktokolwiek z Pana/i bliskich, przyjaciół, znajomych, a może lekarz czy inny pracownik służby zdrowia interesował się Pana/i piciem lub sugerował ograniczenie picia alkoholu?

nie
tak, ale nie na przestrzeni ostatniego roku
tak, w ostatnim roku

Suma punktów: ............

Część B: badania kliniczne

Urazy fizyczne

Czy doznał Pan/i urazów głowy po 18 roku życia?

Czy doznał Pan/i jakiegokolwiek złamania kości po 18 roku życia?

Badanie fizykalne

Zaczerwienienie spojówek

nie stwierdza się
słabo nasilone
średnio nasilone
znacznie nasilone

Odbiegające od normy unaczynienie skóry

nie stwierdza się
słabo nasilone
średnio nasilone
znacznie nasilone

Drżenie rąk

nie stwierdza się
słabo nasilone
średnio nasilone
znacznie nasilone

Drżenie języka

nie stwierdza się
słabo nasilone
średnio nasilone
znacznie nasilone

Powiększenie wątroby

nie stwierdza się
nieznaczne
wyraźne
znacznego stopnia

Wartości gamma-glutamylo-transpeptydazy

poniżej średniej wartości normy (< 30 JU/l)
powyżej średniej wartości normy (30-50 JU/l)
powyżej normy (> 50 JU/l)

Suma punktów: ............

Interpretacja wyników:

osoby, które uzyskały 8 lub więcej punktów wymagają dodatkowych badań diagnostycznych,
osoby, które mają podwyższone wyniki w trzech pierwszych skalach, przy niepodwyższonych wynikach w pozostałych, to osoby pijące w sposób ryzykowny,
podwyższone wyniki w skalach 4-6 pozwalają podejrzewać uzależnienie,
podwyższone wyniki w pozostałych skalach przemawiają za piciem szkodliwym.

Należy pamiętać, że AUDIT jest jedynie testem przesiewowym, a nie testem (narzędziem) diagnostycznym.

AURA PADACZKOWA
objawy sygnalizujące nadchodzący napad padaczkowy, mogą przybierać postać nudności, wrażeń zapachowych, drętwień, obrazów wzrokowych itd.; są zwykle swoiste dla danego chorego.

AURIUKULOPUNKTURA
forma akupunktury, metoda leczenia polegająca na nakłuwaniu specjalnymi igłami ściśle określonych punktów (miejsc zakończeń nerwowych) na małżowinach usznych.

AUTOAGRESJA
agresja skierowana przeciwko sobie; manifestuje się najczęściej samookaleczeniami a spotykamy ją u osób z cechami nieprawidłowej osobowości (osobowości zaburzenia).

AUTOGENNY TRENING
opracowana przez Schultza metoda oddziaływania na własny organizm i życie psychiczne, polegająca na wyzwalaniu u siebie reakcji odprężenia i koncentracji oraz stosowaniu prostych formuł autosugestii.

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY
część układu nerwowego człowieka kierująca czynnościami organizmu niezależnie od naszej woli.

AUTOSUGESTIA
sugerowanie samemu sobie, wmawianie w siebie.

AUTYZM
zaburzony stosunek człowieka do rzeczywistości; nadmierne zwrócenie się "do wewnątrz", brak zainteresowania otaczającym światem; objaw spotykany często w schizofrenii.

AUTYZM DZIECIĘCY
Według Światowej Organizacji Zdrowia o autyzmie dziecięcym możemy mówić wówczas, kiedy stwierdzimy:

A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia w co najmniej jednym z następujących obszarów:

rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się,
rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych,
funkcjonalna lub symboliczna zabawa.

B. W sumie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach (1), (2) i (3), przy czym co najmniej dwa z nich z punktu (1) i po co najmniej jednym z punktów (2) i (3):

Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych przejawiane co najmniej w dwóch z następujących obszarów:

niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postaw ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych,
niedostateczny (odpowiednio do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje,
brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych,
brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi osobami radością, zainteresowaniami lub osiągnięciami (np. nie pokazuje, nie przynosi przedmiotów swego indywidualnego zainteresowania).

Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów:

opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się (często poprzedzane przez brak komunikatywnego gaworzenia),
względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,
stereotypowe i powtarzające się korzystanie ze słów lub wyrażeń,
brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie ("na niby") lub zabawy naśladującej role społeczne.

Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów:

pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,
wyraźnie kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych,
stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,
koncentracja na częściowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów, służących do zabawy (jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji).

C. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami całościowymi zaburzeń rozwojowych, specyficznymi rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka z wtórnymi trudnościami społeczno-emocjonalnymi, reaktywnymi zaburzeniami przywiąznia ani zaburzeniem selektywności przywiązania, upośledzeniem umysłowym z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania, schizofrenią o niezwykle wczesnym początku, ani zespołem Retta.

Problem autyzmu dotyczy w Polsce około 10 000 dzieci i młodzieży oraz kilku tysięcy osób dorosłych z autyzmem. Razem z rodzinami, również ciężko dotkniętymi skutkami choroby, obejmuje on ponad 50 tys. osób.

AWERSJA
niechęć - brak ochoty do czegoś, na coś; nieprzyjazne uczucia względem kogoś; nieżyczliwość; uprzedzenie.

AWERSYJNA TERAPIA
działania terapeutyczne, których celem jest wytworzenie odruchu tj. reakcji warunkowej na nieprawidłowe zachowanie będące przedmiotem leczenia; w leczeniu alkoholizmu stosowane były środki farmakologiczne wywołujące wymioty jako reakcję na spożycie alkoholu (tzw. kuracja Feldmana).

AWITAMINOZA
niedobór witamin.