AKMED - Centrum Konsultacyjne w Warszawie

DEFLORACJA
przerwanie błony dziewiczej.

DEGRADACJA
spadek, pogorszenie pozycji np. społecznej, zawodowej; patrz też psychodegradacja alkoholowa.

DEHYDROGENAZY
odszczepiające atomy wodoru enzymy; dehydrogenaza alkoholowa uczestniczy w przemianie alkoholu etylowego w aldehyd octowy; dehydrogenaza aldehydowa uczestniczy w przemianie aldehydu octowego w kwas octowy; końcowym efektem spalania alkoholu etylowego jest dwutlenek węgla i woda.

DELIRIUM TREMENS
majaczenie alkoholowe, majaczenie drżenne, "biała gorączka" - jest powikłaniem zespołu abstynencyjnego, ostrą, trwająca od kilku godzin do kilku dni, psychozą występującą u ok. 5% uzależnionych. W jej przebiegu występuje klasyczna triada objawów: przymglenie świadomości pochodzenia toksycznego, zaburzenia spostrzegania - iluzje i omamy oraz wyraźne drżenia (tremor). Ponadto obecny jest często lęk i pobudzenie psychoruchowe. Objawom tym towarzyszą niejednokrotnie ciężkie zaburzenia somatyczne.
Majaczenie alkoholowe jest najczęściej spotykaną psychozą alkoholową. Po raz pierwszy zostało opisane w 1813 r. przez Suttona. Objawy majaczenia alkoholowego pojawiają się w czasie do 72 godzin od zaprzestania picia, kiedy poziom alkoholu we krwi gwałtownie spada. Zawsze towarzyszą one innym objawom zespołu abstynencyjnego. Najpierw pojawia się niepokój, lęk oraz bezsenność, do których dołączają się zaburzenia świadomości (dezorientacja co do miejsca i czasu), urojenia, złudzenia i omamy. Chory widzi ruchliwe, małe i wielkie zwierzęta, różne dziwne stwory, niezwykle twarze i postacie. Obrazy te są zwykle kolorowe i ruchliwe. Niejednokrotnie czuje i widzi chodzące po nim samym owady, robaki czy mrówki, czasem mówi o dziwnych smakach i zapachach. U osób majaczących można czasami wywołać objawy potwierdzające rozpoznanie np. objaw Liepmanna polegający na pojawianiu się omamów wzrokowych po uciśnięciu gałek ocznych; objaw Reichardta ("czystej kartki") polegający na tym, że chory czyta z niezapisanej kartki to, co sugeruje mu badający lub opisuje nieistniejący obrazek; objaw Aschaffenburga - pod wpływem sugestii chory rozmawia przez wyłączony telefon; objaw "nawlekania nitki" - zgodnie z sugestią chory nawleka nieistnieijącą nitkę do nieistniejącej igły.
Dość często występują tzw. urojenia dziania się (oniryczne, jak w marzeniach sennych), w których chory jest zarówno widzem, jak i aktorem. Jest on przekonany, że uczestniczy w wydarzeniach, które mają miejsce w pracy, w domu, restauracji czy też w innym dobrze znanym i często odwiedzanym miejscu. W wydarzeniach tych bierze żywy i czynny udział (tzw. majaczenie zawodowe/zajęciowe). Kiedy indziej czuje się osaczony przez "bandę", chowa się, ucieka, albo też sam atakuje napotkane osoby, rozpoznając w nich swoich rzekomych prześladowców (tzw. zespół oblężenia). Charakterystyczna dla majaczenia jest bezsenność oraz nasilanie się objawów w nocy (kiedy jest ciemno i panuje zła widoczność).
Opisanym objawom towarzyszy z reguły ciężki stan somatyczny z wysoką temperaturą i zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej oraz regulacji wegetatywnej. Ciężki stan somatyczny w połączeniu z silnym niepokojem może doprowadzić do niewydolności krążenia i zgonu. Śmiertelność szacowana była przed laty na 5-20%, a obecnie dzięki znacznemu postępowi w leczeniu dochodzi tylko do 1%. Choroba trwa na ogół kilka dni i wymaga leczenia szpitalnego.

DEMENCJA
otępienie

DENDRYTY
drzewkowate wypustki komórki nerwowej przewodzące bodźce od obwodu do ciała komórki.

DEPERSONALIZACJA
stan zaburzonego (nieprawidłowego) postrzegania siebie przez osobę z zachowaną świadomością (przytomnością); wyraża się on odczuwaniem samego siebie jako czegos nierealnego i oddalonego, może wystepować jako zjawisko izolowane u ludzi zdrowych w stanach znacznego zmęczenia, głodu czy nasilonej reakcji emocjonalnej.

DEPRESJA
melancholia - stan psychiczny charakteryzujący się uczuciem smutku, zniechęcenia, poczucia winy, itp.; do podstawowych objawów należą: obniżony nastrój, spowolnienie, lęk, zaburzenia snu; bardzo często spotykana jest (w różnym nasileniu ) u osób uzależnionych od alkoholu po zakończeniu "ciągu".

DEREALIZACJA
subiektywne odczucie wyobcowania ze świata zewnętrznego, otoczenie wydaje się być oddalone i sztuczne lub jako scena, na której ludzie odgrywają wymyślone role.

DESTYLACJA
metoda umożliwiająca rozdzielanie poszczególnych składników cieczy dzięki ich różnej lotności; polega na podgrzaniu cieczy, odparowaniu a następnie skropleniu par lotnych składników destylowanej cieczy; metoda destylacji umożliwia np. otrzymywanie wysokoprocentowego alkoholu z niskoprocentowych płynów (z "zacieru", wina itp.).

DESTYLAT
produkt powstały w wyniku destylacji.

DETOKSYKACJA
odtruwanie - usuwanie z organizmu lub zobojętnianie substancji trującej (np. alkoholu, narkotyku, czy nadmiernej dawki leku).
Detoksykacja osób uzależnionych od alkoholu kończy najczęściej wielodniowy "ciąg" picia i powinna być przygotowaniem do podjęcia leczenia właściwego czyli do psychoterapii uzależnienia. Celem takiej detoksykacji jest nie tylko usunięcie alkoholu i jego metabolitów z organizmu, ale także wyrównanie zaburzeń: w gospodarce wodno-elektrolitowej, witaminowej, wyrównanie niedoborów pokarmowych, złagodzenie objawów zespołu abstynencyjnego oraz zabezpieczenie przed przejściem niepowikłanego zespołu abstynencyjnego w majaczenie alkoholowe czy też w drgawkowe napady abstynencyjne - ("padaczkę alkoholową"). Po przeprowadzeniu detoksykacji należy skierować pacjenta do specjalistycznej placówki leczenia uzależnień (w celu diagnostycznym lub terapeutycznym).
W zależności od stanu pacjenta detoksykacja może być przeprowadzona w warunkach ambulatoryjnych lub w specjalistycznym oddziale leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych.
Podobne cele ma detoksykacja lekomanów i narkomanów, z tym, że nasilenie objawów abstynencyjnych jest u nich na ogół znacznie większe, większe jest także ryzyko wystąpienia powikłań. Czas trwania detoksykacji również powinien być dłuższy. Z tych powodów szczególnie ważne jest, by detoksykacja tej grupy pacjentów była prowadzona fachowo.
Bardzo często ogłaszają się w prasie "agencje", "ośrodki" i pseudolecznice, które proponują przeprowadzenie detoksykacji w domu pacjenta. Na dzień dzisiejszy wiele z nich prowadzona jest przez ludzi zajmujących się "robieniem interesów", którzy korzystają z pomocy lekarzy, pielęgniarek i sanitariuszy, często niekompetentnych w leczeniu uzależnień. Takie detoksykacje mogą być bardzo niebezpieczne, bowiem nierzadko prowadzone są niefachowo i niezgodnie ze standardami określonymi przez nadzór specjalistyczny. Szansę na znalezienie fachowej pomocy daje dokładne sprawdzenie czy miejsce, w którym chcemy uzyskać pomoc jest jednostką uwzględnioną w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej prowadzonym przez Wydziały Zdrowia, a osoby w nim zatrudnione posiadają dokumenty potwierdzające ich kwalifikacje.

DEWIACJA
nieprawidłowe zachowanie jednostki w społeczeństwie; zboczenie; odchylenie.

DIAGNOSTYKA
dział medycyny zajmujący się rozpoznawaniem chorób (stawianiem diagnozy) na podstawie wywiadu, badania fizykalnego (cielesnego) i badań pomocniczych.

DIAGNOZOWANIE UZALEŻNIENIA OD ALKOHOLU
Według Światowej Organizacji Zdrowia (ICD - 10), o uzależnieniu można mówić wówczas, kiedy stwierdzono występowanie conajmniej trzech z poniższej listy objawów, przez jakiś czas w ciągu ostatniego roku lub utrzymywanie się ich przez okres jednego miesiąca:

silne pragnienie ("głód") lub poczucie przymusu picia alkoholu;
subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z piciem alkoholu tj. trudności w:

powstrzymywaniu się od picia,
kontrolowaniu długości picia ("ciągu"),
kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;

obecność fizjologicznych objawów zespołu odstawienia (abstynencyjnego) występujących po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu albo picie alkoholu ze świadomością, że objawy odstawienia ulegną złagodzeniu;
wzrost tolerancji na alkohol;
postępujące zaniedbywanie alternatywnych Źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz zdobywania alkoholu, picia oraz odwracania następstw picia alkoholu;
picie alkoholu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.

Pomocne w diagnozowaniu są testy (CAGE, AUDIT, MAST itd.)

DIALIZA
rozdzielenie substancji, możliwe dzięki ich różnym zdolnościom przenikania przez błony; w medycynie, dzięki zabiegowi dializy, możliwe jest "czyszczenie" krwi tj. wypłukiwanie z niej szkodliwych substancji np. u osób z niewydolnością nerek (tzw. sztuczna nerka).

DIASTAZA
biorący udział w przemianie skrobi --> enzym.

DIETA
sposób odżywiania się (łac. dieta - "zalecany sposób życia", gr. diaita - "należyty sposób").

DIETA ALKOHOLIKA
dieta zdrowiejącego alkoholika powinna składać się z trzech podstawowych posiłków dziennie i trzech tzw. przekąsek między posiłkami, posiłki powinny być przygotowane bez cukru, białej mąki i innych oczyszczonych węglowodanów; należy absolutnie unikać cukru, syropów, miodu oraz na ile to jest możliwe, środków konserwujących stosowanych w wielu przetworach.

DIPSOMANIA
opilstwo okresowe - trudna do opanowania potrzeba picia alkoholu (także innych napojów); dawna nazwa alkoholizmu (uzależnienia od alkoholu); pochodzi od greckiego słowa dipsa = pragnienia.

DISULFIRAM
Disulfiram jest najbardziej znanym środkiem wywołującym awersję i "uczulającym" na alkohol. W latach dwudziestych substancja o tym składzie chemicznym była używana w przemyśle do przyspieszenia wulkanizacji, a w końcu lat trzydziestych znalazła zastosowanie w medycynie jako środek przeciwrobaczy i przeciwświerzbowy. Do leczenia alkoholizmu, disulfiram wprowadzony został przez Duńczyków w 1948 roku, jako wsparcie dla psychoterapii, a "uczulenie" na alkohol miało zmienić stosunek pacjenta do alkoholu. W formie implantu (popularne określenie - "wszywka") zaczął być stosowany w latach pięćdziesiątych.
Przez wiele lat, w lecznictwie odwykowym w Polsce, powszechną a często jedyną metodą, było "leczenie uczulające" (leczenie awersyjne) polegające na wymuszaniu abstynencji poprzez podawanie pacjentom disulfiramu w formie doustnej (Anticol, Antabus) lub w formie implantu (Esperal, Disulfiram). Podawanie disulfiramu miało zasadniczo zmienić stosunek pacjenta do alkoholu, bowiem po upływie 5-15 min. od wypicia alkoholu mogło dojść do dodatkowego zatrucia spowodowanego kumulowaniem się aldehydu octowego, którego dalszy metabolizm był zablokowany zahamowaniem aktywności dehydrogenazy aldehydowej. Aldehyd octowy jest natomiast toksyną ok. 30 razy silniejszą niż sam alkohol etylowy. Zatrucie aldehydem manifestuje się m.in. zaczerwienieniem twarzy, uczuciem duszności i rozpierania w klatce piersiowej, przyspieszeniem akcji serca, uczuciem niepokoju i lękiem przed umieraniem.
Badania nad skutecznością disulfiramu wykazały jednak, że jest on niewiele bardziej skuteczny niż placebo, zaś zjawiskiem powszechnym (80%) jest oszukiwanie przy przyjmowaniu disulfiramu. Implantowanie disulfiramu nie zapewniało często takiego poziomu we krwi, aby wystąpiła reakcja po wypiciu alkoholu.
Wielu badaczy zwraca uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z charakteru działania środków o działaniu "uczulającym" oraz wywoływanych przez nie reakcji (duszność, przyspieszenie czynności serca i niemiarowość, wzrost ciśnienia krwi a nawet zapaść ). Niepokój budzi możliwość spowodowania przez aldehyd octowy zmian sercowo-naczyniowych oraz toksycznego uszkodzenia wątroby. Opisywano poważne powikłania neurologiczne i psychiatryczne takie jak zaburzenia świadomości, napady lęku, psychozy, zespoły depresyjne, ostre i przewlekłe zespoły mózgowe ze zmianami organicznymi włącznie oraz polineuropatie. Odnotowano również kilka przypadków zgonów, które mogły mieć związek z przyjmowaniem disulfiramu.
Zasadność podawania środków o działaniu "uczulającym" (Disulfiram, Anticol, Antabus, Esperal) jest w ostatnich latach coraz poważniej kwestionowana, bowiem środki te nie leczą uzależnienia, a jedynie wymuszają abstynencję poprzez stworzenie groźby wystąpienia objawów ostrego zatrucia aldehydem octowym. Część badaczy uważa, że podawanie disulfiramu należy traktować jedynie jako psychologiczne odstraszenie od picia. Wielu specjalistów zwraca także uwagę na etyczne aspekty stosowania disulfiramu, który nie może być traktowany jako pełnowartościowy lek ponieważ nie wpływa na etiopatogenezę uzależnienia, natomiast świadomie naraża pacjenta na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych oraz powikłań w przypadku wypicia alkoholu. Przy obecnych możliwościach korzystania z nowoczesnych metod leczenia uzależnienia od alkoholu w Polsce, proponowanie disulfiramu jako "metody leczenia" lub uleganie naciskom rodzin domagających się implantowania Esperalu należy traktować jako działania nieprofesjonalne, a w niektórych przypadkach nawet nieetyczne. Przypadki takie spotykamy obecnie wyłącznie poza placówkami zajmującymi się specjalistyczną terapią uzależnienia od alkoholu.

DIUREZA
proces wydzielania moczu zachodzący w nerce.

DNA
artretyzm, skaza moczanowa - choroba będąca następstwem zwiększonej zawartości kwasu moczowego w organizmie i spowodowanych tym zmian w stawach i układzie moczowym.

D.N.A.
kwas dezoksyrybonukleinowy, który odgrywa niezmiernie ważną rolę w procesach podziału komórki i dziedziczenia.

DOJRZAŁOŚĆ
stan osiągnięcia pełni rozwoju, stan gotowości do czegoś; określony poziom fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju człowieka, na którym przejawia on gotowość do samodzielnego pełnienia przypisanych do jego płci i wieku ról.

DOROSŁE DZIECI ALKOHOLIKÓW
DDA, Samopomocowe grupy osób, które ukończyły 18 lat i są dziećmi alkoholików. W spotkaniach tych grup mogą uczestniczyć zarówno osoby 20 letnie jak i 40, 50 czy nawet 90-letnie.
Na przełomie 1976/1977 roku, w Kalifornii (USA), grupa kilku młodych osób uczestniczących w spotkaniach Alateen, które przestały już być "nastolatkami", zaczęła odwiedzać spotkania grup Al-Anon. Wkrótce zorientowali się jednak, że mają nieco inne problemy niż pozostali uczestnicy tych spotkań. Utworzyli wówczas nową grupę o nazwie "Nadzieja dla Dorosłych Dzieci Alkoholików" (Hope fot Adoult Children of Alcoholics). Nieco później powstała druga grupa o nazwie Generation. W 1978 lub 1979 roku dokonano adaptacji zapożyczonego od Wspólnoty Anonimowych Alkoholików Programu Dwunastu Kroków. W ten sposób powstała Wspólnota Dorosłych Dzieci Alkoholików, która na koniec lat 90. liczyła ok. 1500 grup.
W 1979 roku, dzięki opublikowanym w "Newsweek'u" artykułom Claudii Black, Stefanii Brown i Sharon Wegscheider, problemy dorosłych dzieci alkoholików ujrzały światło dzienne oraz wzbudziły zainteresowanie profesjonalnych terapeutów.
Grupy samopomocowe Dorosłych Dzieci Alkoholików oraz profesjonalne programy terapeutyczne dla DDA zaczęły powstawać na terenie Polski w drugiej połowie lat 80. Wg. danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2000 r. było w Polsce 88 grup DDA. Zobacz także: nieoficjalna strona DDA w Polsce (http://dda.w.interia.pl)

DOŚWIADCZENIE
ogół wiedzy, nawyków i umiejętności jakie człowiek zdobywa w ciągu swego życia.

DRAŻLIWOŚĆ
łatwe wpadanie w gniew, w stan niezadowolenia.

DRGAWKI
konwulsje - niezależne od woli skurcze mięśniowe (np. w padaczce).

DRINK
popularna nazwa niskoprocentowych napojów alkoholowych powstałych poprzez rozcieńczenie np. wódki, ginu czy whisky - wodš, sokiem, tonikiem itp.; okrelenie używane do nazwania standardowej porcji alkoholu wynoszšcej rednio 10-12 g. czystego alkoholu (w Polsce przyjmuje się, że 1 standardowa porcja - "drink" zawiera ok. 10 g czystego alkoholu, co odpowiada ok. 200 ml 5% ml 10% wina lub 25 ml 40% wódki), patrz też nadużywanie alkoholu.

DSM - IV
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych wg. Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder. Fourth Edition. American Psychiatric Association).

DYSFORIA
zaburzenia emocji; reagowanie rozdrażnieniem, złością później agresją na stosunkowo mało ważne lub nieadekwatne bodźce; stan dysforii może trwać od kilku minut do paru dni.

DYSGRAFIA
trudności w nauczeniu się pisania, pomimo należytej sprawności intelektualnej i prawidłowych warunków środowiskowych (zobacz także agrafia).

DYSLEKSJA
trudności w nauczeniu się czytania, pomimo należytej sprawności intelektualnej i prawidłowych warunków środowiskowych.
Dysleksja rozwojowa polega na występowaniu specyficznych zaburzeń, które manifestują się trudnościami w nauce czytania i pisania mimo stworzenia prawidłowych metod nauczania dzieci o normalnej inteligencji i wychowywanych w sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń tj.:

dysleksję - trudności w czytaniu;
dysortografię - trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni);
dysgrafię - trudności w pisaniu, w opanowaniu kaligrafii (brzydkie, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, litery w wyrazach nierówne);
dyskalkulię - problemy w matematyce (niski poziom rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi, np. pojęciem liczby, wielkości, proporcji).

DYSSYMULACJA
świadome ukrywanie objawów choroby.

DYSTYMIA
przewlekłe, trwające przez okres kilku lat, niezbyt głębokie obniżenie nastroju.

DWANAŚCIE KONCEPCJI
zaproponowane w 1962 r. przez Billa W. sugestie dla służb światowych Anonimowych Alkoholików.

Ostateczna odpowiedzialność oraz najwyższy autorytet służb światowych powinien zawsze spoczywać w zbiorowym sumieniu naszej Wspólnoty jako całości.
Konferencja Służb światowych jest czynnym głosem i skutecznym sumieniem całej naszej społeczności, dla prawie każdego praktycznego celu w jej światowych sprawach.
Dla zapewnienia efektywnego przewodnictwa winniśmy przyznać każdej służbie AA - Konferencji, Radzie Służb, spółkom usługowym, personelowi, komitetom i wykonawcom tradycjonalne "Prawo decyzji".
Na wszystkich szczeblach odpowiedzialności winno być zachowane tradycyjne "Prawo do uczestnictwa" pozwalające na reprezentatywne głosowanie, w odpowiedniej proporcji do odpowiedzialności, która każdy winien wykazać.
W całej naszej strukturze powinno obowiązywać "Prawo do apelacji" tak, aby opinie mniejszości były wysłuchane, a osobiste skargi starannie rozpatrzone.
Konferencja uznaje, że główna inicjatywa i czynna odpowiedzialność za większość spraw służb światowych winna być spełniana przez powierników konferencji działających jako Zarząd Służb.
Karta i prawo zwyczajowe Zarządu Służb światowych są przyjętymi instrumentami, upoważniającymi do kierowania i prowadzenia spraw służb światowych. Karta Konferencji nie jest dokumentem prawnym, opiera się na tradycji i środkach finansowych przeznaczanych na uzyskanie ostatecznej skuteczności.
Powiernicy wytyczają ogólne kierunki działania, zarządzają finansami, sprawują pieczę nad ciągle aktywnymi służbami, co jest możliwe dzięki wybieraniu dyrektorów tych wszystkich jednostek.
Dobre przewodzenie służbom na wszystkich szczeblach jest nieodzowne dla naszego przyszłego funkcjonowania oraz bezpieczeństwa. Początkowo przewodzenie służbom, kiedyś sprawowane przez założycieli, musi być przejęte przez powierników.
Odpowiedzialność ponoszona w służbach winna być odzwierciedleniem autorytetu w służbie, którego zakres winien być zawsze możliwie dokładnie określony.
Powiernicy winni zawsze zapewniać najlepsze komitety, dyrektorów służb, personel i doradców. Skład, kwalifikacje sposób wprowadzania do służby, jak również prawa i obowiązki zawsze będą przedmiotem ich poważnej troski i zainteresowania.
Konferencja będzie przestrzegać ducha tradycji AA dbając o to, by:

nigdy nie stała się ośrodkiem nadmiernego bogactwa i władzy,
podstawową zasadą finansowania było zapewnienie wystarczających funduszy operacyjnych oraz niezbędnych rezerw,
żaden z jej członków nie stanął na pozycji autorytarnej władzy nad innymi,
do wszystkich ważnych decyzji dochodzono za pomocą dyskusji i głosowania, a gdy tylko to możliwe podejmowano je jednomyślnie,
nie stała się polem rozgrywek personalnych ani zarzewiem polemik publicznych,
nigdy nie działała jak rząd i żeby podobnie jak społeczność, której śluzy na zawsze pozostawała demokratyczna w swym duchu i działaniu.

DWANAŚCIE KROKÓW AA
proponowane przez Wspólnotę Anonimowych Alkoholików kolejne posunięcia (kroki, stopnie) na drodze do zaprzestania picia i do trzeźwości.

Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem.
Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.
Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.
Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek osobisty.
Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.
Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.
Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.
Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.
Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.
Prowadziliśmy nadal obrachunek osobisty, z miejsca przyznając się do popełnionych błędów.
Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas oraz o siłę do jej spełniania.
Przebudzeni duchowo w rezultacie tych Kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.

DWANAŚCIE OBIETNIC AA
wyszczególnione w rozdziale 6 Wielkiej Księgi korzyści, jakie może dawać Program Dwunastu Kroków:

" ... już w połowie drogi zadziwią nas rezultaty;
poznamy nową wolność i nowe szczęście;
nie będziemy żałować przeszłości ani zatrzaskiwać drzwi;
pojmiemy sens słów "pogoda ducha" i zaznamy spokoju;
bez względu na to jak nisko upadliśmy, dostrzezemy, ze i z naszego doświadczenia mogą skorzystać inni;
zniknie uczucie bezużyteczności i pokusa rozczulania się nad sobą;
bardziej niż sobą zainteresujemy się bliźnim;
zniknie egoizm;
zmieni się cały nasz stosunek do życia;
opuści nas strach przed ludźmi i niepewnością materialną;
znajdziemy intuicyjnie sposób postępowania w sytuacjach, których dotąd nie umielismy rozwiązać;
nagle zaczniemy pojmować, że Bóg czyni dla nas to, czego sami nie byliśmy wstanie dla siebie uczynić."

DWANAŚCIE TRADYCJI AA
zasady organizacyjne Wspólnoty Anonimowych Alkoholików:

Nasze wspólne dobro powinno być najważniejsze; wyzdrowienie każdego z nas zależy bowiem od jedności Anonimowych Alkoholików.
Jedynym i najważniejszym autorytetem w naszej Wspólnocie jest miłujący Bóg, jakkolwiek może się On wyrażać w sumieniu każdej grupy. Nasi przewodnicy są tylko zaufanymi sługami, oni nami nie rządzą.
Jedynym warunkiem przynależności do AA jest pragnienie zaprzestania picia.
Każda grupa powinna być niezależna we wszystkich sprawach, za wyjątkiem tych spraw, które dotyczą innych grup lub AA jako całości.
Każda grupa ma jeden główny cel: nieść posłanie alkoholikowi, który wciąż cierpi.
Grupa AA nigdy nie powinna popierać, finansować ani użyczać nazwy AA żadnym pokrewnym ośrodkom ani jakimkolwiek przedsiębiorstwom, ażeby problemy finansowe, majątkowe lub sprawy ambicjonalne nie odrywały nas od głównego celu.
Każda grupa AA powinna być samowystarczalna i nie powinna przyjmować dotacji z zewnątrz.
Działalność we wspólnocie AA powinna zawsze pozostać honorowa; dopuszcza się jednak zatrudnianie niezbędnych pracowników w służbach AA.
Anonimowi Alkoholicy nie powinni nigdy stać się organizacją; dopuszcza się jednak tworzenie służb i komisji bezpośrednio odpowiedzialnych wobec tych, którym służą.
Anonimowi Alkoholicy nie zajmują stanowiska wobec problemów spoza ich Wspólnoty, żeby imię AA nie zostało uwikłane w publiczne polemiki.
Nasze oddziaływanie na zewnątrz opiera się na przyciąganiu, a nie na reklamowaniu; musimy zawsze zachowywać osobistą anonimowość wobec prasy, radia i filmu.
Anonimowość stanowi duchową podstawę wszystkich naszych tradycji, przypominając nam zawsze o pierwszeństwie zasad przed osobistymi ambicjami.

DWUKROK
określenie żargonowe, używane przez Anonimowych Alkoholików dla określenia sytuacji, kiedy uczestnik AA stosuje część Pierwszego Kroku związaną z zaprzestaniem picia i część Kroku Dwunastego mówiącą o niesieniu posłania, a jednocześnie zaniedbuje własne zdrowienie. Dwukrok kończy się najczęściej powrotem do picia.

DZIECI ALKOHOLIKÓW
Nie ulega wątpliwości, że najbardziej poszkodowane, w rodzinach z problemem alkoholowym, są dzieci. Sytuacja panująca w dysfunkcjonalnej rodzinie zmusza je do odgrywania różnych ról. Są to różne sposoby reagowania na świat, które wynikają z postaw obronnych wobec zagrożeń, jakie stwarza patologiczna rodzina z problemem alkoholowym.
      "Bohater" - podpora rodziny. Pełni ją zwykle najstarsze dziecko. Jego zadaniem jest dostarczanie rodzinie poczucia wartości. Stąd nie sprawia żadnych kłopotów, dobrze się uczy, wykonuje część obowiązków pijącego ojca. Jest nad wiek dorosłe oraz nadmiernie obowiązkowe i odpowiedzialne. Często zaniedbuje własne potrzeby. Dzieci te mają zwykle trudności z wypoczynkiem i odprężeniem się, czego następstwem mogą być schorzenia psychosomatyczne. W przyszłości wybierają często zawody polegające na pomaganiu innym.
      "Kozioł ofiarny". Rolę tę pełni na ogół dziecko nieco młodsze od "bohatera". Nie jest ono w stanie z nim konkurować, czuje się odsunięte i szuka wsparcia poza domem. Stwarza kłopoty w szkole i wiele problemów wychowawczych, bardzo często popada wcześnie w konflikty z prawem, niejednokrotnie uzależnia się od alkoholu lub narkotyków. Nierzadko dzieci te są pierwszymi członkami rodziny alkoholika zgłaszającymi się po pomoc. Często zapadają na schorzenia wymagające pomocy psychiatrycznej.
      "Aniołek" lub "zagubione dziecko" jest samotne i zamknięte w sobie. Przed chaosem i awanturami w domu ucieka w świat marzeń. Niewiele wymaga od rodziny i minimalnie korzysta z jej wsparcia. Ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi. W dorosłym życiu nie potrafi mieć satysfakcjonujących związków uczuciowych. Często popada w uzależnienie od substancji psychoaktywnych lub staje się nadmiernie otyłe.
      Najmłodsze dziecko nazywane "rodzinną maskotką" jest w centrum uwagi i zainteresowania rodziny. Po to, aby przetrwać dostarcza jej tematów do zabawy oraz dba o to, aby jak najczęściej było w domu wesoło. Zawsze stara się, aby zwracano na nie uwagę. Ta cecha utrzymuje się na ogół w życiu dorosłym. Dzieci te charakteryzują się małą odpornością na stres, a stając przed trudnymi do rozwiązania problemami - nierzadko sięgają po alkohol lub narkotyki.
      Brak ciepła emocjonalnego i wsparcia poważnie utrudniają właściwe ukształtowanie się u dziecka poczucia własnej wartości. Bardzo często żyje ono w przekonaniu, że do picia i awantur w rodzinie dochodzi z jego winy. Poza tym stale musi pamiętać o zachowaniu tajemnicy rodzinnej oraz żyje i postępuje w myśl zasady: " Nie powinieneś myśleć, czuć, pragnąć, wyobrażać sobie, widzieć i słyszeć, tak jak to robisz. Powinieneś myśleć, czuć, pragnąć, wyobrażać sobie, widzieć oraz słyszeć w taki sposób, jak tego wymaga ideał";
      Claudia Black, charakteryzując role społeczne pełnione przez dzieci, w celu poradzenia sobie z alkoholizmem rodziców, wyróżnia trzy typy dzieci:

dziecko odpowiedzialne (przejmujące ster i opiekujące się bezradnymi rodzicami i rodzeństwem);
dziecko dostosowujące się (bacznie obserwujące co się dzieje po to, aby szybko dostosować swój sposób myślenia i zachowania do wymogów danej sytuacji);
dziecko łagodzące sytuację (starające się zadowolić innych lub odwrócić uwagę od tego co się dzieje w rodzinie - w tym dzieci błaznujące i stwarzające problemy).

Inni badacze tego problemu zwracają uwagę na to, że każde dziecko funkcjonuje w którejś z ról umożliwiających utrzymanie patologicznego systemu rodzinnego. Najczęściej spotykane są role:

"ratownika" wyciągającego alkoholika z opresji i chroniącego tym samym przed konsekwencjami picia;
"prowokatora" konfrontującego alkoholika z rzeczywistością, ale nie jest to na ogół działanie konstruktywne, lecz pogłębiające poczucie winy i małej wartości;
"ofiary" przejmującej na siebie coraz większy zakres obowiązków alkoholika.

Obserwacja jakości życia rodzin z problemem alkoholowym pozwala również na wychwycenie trzech zasad, które determinują funkcjonowanie dzieci:

zasada "nie mów" nakazuje zachowanie milczenia na temat tego co dzieje się w rodzinie;
zasada "nie ufaj" nakazuje, aby nie ufać zarówno członkom własnej rodziny jak i obcym, bowiem ufność może narazić na doznanie krzywdy (konsekwencją jest brak poczucia bezpieczeństwa);
zasada "nie odczuwaj" nakazuje, aby nie zagłębiać się we własne emocje (trzeba być "twardym").

Dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, poza podatnością na uzależnienia, przejawiają w życiu dorosłym szereg charakterystycznych cech, z których najczęściej spotykane to:

trudności w rozumieniu tego co jest normalne, a co nie;
krytyczna samoocena i bardzo poważne traktowanie siebie samego;
ignorowanie własnych potrzeb emocjonalnych;
funkcjonowanie wg zasady "wszystko albo nic";
trudności w realizowaniu do samego końca swoich planów życiowych i częste uleganie impulsom;
branie odpowiedzialności za wszystko i za wszystkich oraz pracoholizm;
reagowanie niepokojem, gdy sprawy życiowe wymykają się spod kontroli;
brak zaufania i obawy przed nawiązywaniem bliskich związków z innymi ludźmi;
poczucie, że jest się ignorowanym, atakowanym;
stałe poszukiwanie aprobaty dla swojej osoby i brak umiejętności cieszenia się życiem;
poczucie odmienności;
nadmierna wrażliwość lub nadmierna obojętność ("znieczulenie emocjonalne").

Dzieci te bardzo często znajdują sobie partnerów, którzy są uzależnieni od substancji psychoaktywnych a jednocześnie gotowe są zrobić wszystko, aby nie dopuścić do rozpadu tego związku. Perspektywa osamotnienia jest dla nich zbyt bolesna, bowiem stanowi powrót do przykrych przeżyć z dzieciństwa.
Badania wykazały na przykład, że synowie ojców - alkoholików są czterokrotnie bardziej narażeni na alkoholizm niż inni, a córki matek - alkoholiczek trzykrotnie częściej stają się alkoholiczkami niż inne oraz, że znacznie częściej wychodzą za mąż za alkoholików.

DZIEDZICZENIE
zespół procesów, dzięki którym potomstwo jest podobne do rodziców.